Gluten nedir, zararı var mı yoksa bir zararı yok mu gibi sorular çok sıklıkla sorulmaktadır. Gluten bu günlerde çok tartışmalı. Çoğu kaynak, çölyak hastalığı olanlar dışındaki herkes için güvenli olduğunu iddia ediyor.
Öte yandan, bazı sağlık uzmanları glutenin çoğu insan için zararlı olduğuna inanıyor. Yakın zamanda yapılan bir ankete göre, insanların % 30’dan fazlası gluten yemekten kaçınmaya başladı. Bu yazıda glutenin ne olduğunu ve sağlığınızı nasıl etkileyebileceği açıklanmaktadır.
Gluten Nedir?
Gluten nedir sorusuna cevap verecek olursak, buğday, çavdar ve arpa gibi tahıllarda bulunan bir proteindir. Gluten içerikli tahıllardan en çok tüketilen buğdaydır. Glutendeki iki ana protein glutenin ve gliadin’dir. Olumsuz sağlık etkilerinin çoğundan Gliadin sorumludur. Un su ile karıştırıldığında, gluten proteinleri tutkal benzeri bir tutarlılık gösteren yapışkan bir ağ oluşturur. Bu tutkal benzeri özellik hamuru elastik hale getirir ve ekmek pişirildiğinde kabarma kabiliyetini verir. Aynı zamanda çirkin ama doyurucu bir doku sağlar. İlginç bir şekilde, glu-ten adı ıslak hamurun tutkal benzeri özelliklerinden türetilmiştir. Glu, tutkal demektir.
Gluten Nedir, Glutensiz Beslenme Nasıl Olmalı?
Gluten Bazı İnsanlar İçin Neden Kötü?
Çoğu kişi gluteni iyi tolere eder. Bununla birlikte, belirli sağlık koşullarına sahip insanlar için sorunlara neden olabilir. Buna çölyak hastalığı, gluten hassasiyeti, buğday alerjisi ve diğer bazı hastalıklar dahildir.
Çölyak Hastalığı
Çölyak hastalığı gluten intoleransının en şiddetli şeklidir. Nüfusun yaklaşık % 0.7-1’ini etkiler. Bir otoimmün bozukluktur ve vücudun gluteni yabancı bir istilacı olarak görmesi olayıdır. Bağışıklık sistemi glutene ve bağırsağın astarına saldırır. Bu bağırsak duvarına zarar verir ve besin yetersizliği, anemi, şiddetli sindirim sorunları ve birçok hastalığa yol açma riski taşır. Çölyak hastalığının en yaygın belirtileri sindirim rahatsızlığı, ince bağırsakta doku hasarı, şişkinlik, ishal, kabızlık, baş ağrısı, yorgunluk, deri döküntüleri, depresyon, kilo verme ve kötü kokulu dışkılardır. Bununla birlikte, çölyak hastalığı olan bazı kişilerin sindirim semptomları yoktur, ancak yorgunluk veya anemi gibi başka belirtiler olabilir. Bu nedenle, çölyak hastalığını teşhis etmek çok zor olabilir. Aslında, çölyak hastalığı olan kişilerin % 80’i hasta olduklarını bilmiyorlar.
Çölyak Dışı Gluten Duyarlılığı
Çölyak hastalığı olmayan ancak glüten sindiremeyen insanların sahip olduğu rahatsızlıktır. Bu duruma çölyak dışı gluten hassasiyeti denir. Şu anda kaç kişinin bu durumu olduğu bilinmemekle birlikte % 0.5-13 aralığında olduğu tahmin edilmektedir. Gluten duyarlılığının belirtileri diyare, mide ağrısı, yorgunluk, şişkinlik ve depresyonu içerir. Çölyak dışı gluten duyarlılığının net bir tanımlaması yok, ancak bir hasta glutene olumsuz tepki verirse teşhis konur ancak çölyak hastalığı ve alerjileri gözardı edilir. Bununla birlikte, bazı uzmanlar bunun gerçek bir koşul olmadığını düşünmektedir. Yan etkilerin hayali veya gluten dışındaki maddelerden kaynaklandığını düşünüyorlar. Bir çalışmada, kendiliğinden teşhis konulan gluten intoleransı olan yaklaşık 400 kişiye bakılmış ve glutensiz bir diyetle iyileşip gelişmediği araştırılmıştır. Sonuçlar yalnızca 26 kişinin çölyak hastalığı olduğunu, %2’sinin bir buğday alerjisi olduğunu gösterdi. Geriye kalan 364 kişiden sadece 27’sinin glutene duyarlı olduğu tespit edildi. Bu nedenle, gluten intoleransı olduklarını düşünen birçok insan aslında başkabir sebepten yakınıyorlardır.
İrritabl Bağırsak Sendromu, Buğday Alerjisi ve Diğerleri
İrritabl bağırsak sendromu; karın ağrısı, kramp, şişkinlik, gaz ve diyare gibi belirtilere neden olan yaygın bir sindirim bozukluğudur. Kronik bir durumdur, ancak birçok kişi diyet, yaşam tarzı değişiklikleri ve stres yönetimi ile semptomlarını yönetebilir. İlginçtir, çalışmalar irritabl bağırsak sendromu yaşayan bazı bireylerin glutensiz bir diyetten fayda sağladığını göstermiştir. Nüfusun yaklaşık % 1’i için bir buğday alerjisi gluteni tükettikten sonra sindirim sorunlarına neden olabilir.
Gluten İntoleransı Olup Olmadığını Nasıl Anlarsın
Sindirim rahatsızlığı gluten intoleransının en yaygın göstergesidir. Ayrıca anemi veya kilo alma konusunda sorun yaşayabilirsiniz. Neyin rahatsızlığa neden olduğunu anlamak için, doktorunuzdan önce çölyak hastalığını kontrol etmesini isteyin. Çölyak hastalığınız olup olmadığını öğrenmenin iki ana yolu vardır:
Kan tahlilleri: Antikorları tarayan birkaç kan testi var. En yaygınına tTG-IgA testi denir. Eğer bu testin sonucu olumluysa, sonuçları doğrulamak için genellikle bir doku biyopsisi yapılması önerilir.
İnce bağırsaktan alınan biyopsi: Bir sağlık uzmanı küçük bağırsaklardan alınan küçük bir doku örneğinin hasarına bakar.
Çölyak hastalığınız olabileceğini düşünüyorsanız, glutensiz bir diyet denemeden önce doktorunuza danışmalısınız. Bu, doğru teşhis koymayı kolaylaştırır.
Çölyak hastalığınız yoksa, glutene duyarlı olup olmadığınızı öğrenmenin en iyi yolu, semptomların düzelip düzelmediğini görmek için birkaç hafta glutensiz sıkı bir diyet uygulamanız olabilir. Ardından, gluteni diyetinize geri alınca, belirtilerinizin geri dönüp dönmediğini göreceksiniz. Belirtileriniz glutensiz bir diyetle düzelmezse o zaman suçlu muhtemelen glutenden başka bir şeydir.
Yüksek Gluten İçeren Gıdalar Şunlardır:
- Buğday
- Çavdar
- Arpa
- Ekmek
- Makarna
- Hububat
- Bira
- Pastalar, kurabiyeler ve hamur işleri
Buğday her çeşit işlenmiş yiyeceğe de eklenir. Glutenden kaçınmak isterseniz, gıdaların içindekiler etiketlerini okumaya başlamanız doğru olacaktır.
Glutensiz Bir Beslenme Programı Nasıl Yapılır?
Glutensız bir diyete başlamak oldukça zorlayıcı olabilir. Yapmanız gereken ilk şey, yediğiniz her şeyin etiketlerini okumaya başlamaktır. Glutenin şaşırtıcı sayıda gıdaya eklendiğini kısa zamanda anlayacaksınız. Çoğu doğal gıdalar glutensiz olduğundan, genelde bütün sağlıklı yiyecekleri yiyebilirsiniz. İşlenmiş yiyecek, tahıl ve gluten içeren tahıllardan kaçının.
Glutensiz Tahıllar
- Mısır
- Pirinç
- Kinoa
- Keten
- Darı
- Karabuğday
- Yulaf
Bununla birlikte, yulaf doğal olarak glütensizdir. Ancak yine de yulafın glutensiz etiketi görüldüğünde tüketilmesi en güvenlidir.
Glutensiz Gıdalar
- Et
- Balık ve deniz ürünleri
- Yumurtalar
- Meyve
- Sebzeler
- Bakliyat
- Fındık
- Yağlar
Kural olarak, işlenmiş glutensiz ürünler yerine glutensiz doğal gıdaları seçmek daha iyidir. Ayrıca çoğu içecek glutensizdir, ancak bira dışında.
Herkes Glutenden Kaçınmalı Mı?
Gluten nedir sorusunun cevabını tam olarak bilmeden ve bilgi sahibi olmadan İnsanların büyük çoğunluğu için glutenden kaçmak gereksizdir. Bununla birlikte, belli hastalıklara sahip kişiler için glutenden kaçınmak büyük fark yaratabilir. Dahası, glütensiz diyet denemek genellikle zararsızdır. Gluten tanelerinde diğer gıdalardan alamadığınız besinler yoktur. Sadece sağlıklı besinler seçtiğinizden emin olun. Glutensiz etiketi otomatik olarak bir gıdanın sağlıklı olduğu anlamına gelmez. Glutensız abur cuburlar her koşulda önemsiz yiyeceklerdir.
Dilerseniz kinoa ve faydaları hakkında da bilgi alabilirsiniz.
